Thoracic Outlet Syndrome: de nerveuze schouder
door Wouter Verdickt – Kinesist
Klachten in de arm komen vaak voor. Vanzelfsprekend kan je een bottrauma hebben, zoals een breuk na een val op een gladde straat. Je kan ook spierletsels hebben. Denk daarbij aan een spierscheur maar ook aan overbelastingen zoals een ‘tenniselleboog’. De arm is niet altijd zelf de oorzaak. Soms komtde last in de arm eerder uit de nek of de schouder.
Uitstralende pijn
Soms kunnen we aan de hand van lokale letsels niet verklaren dat iemand last heeft in diens arm. In die situaties moeten we verder gaan zoeken. Klassiek gezien zien we uitstralende last (of gerefereerde last) vaakst komen vanuit de nek- of de schouderregio.
Nerveuze schouder
Een van die zaken dat rond de schoudernekzone kan voorkomen is het thoracic outlet syndrome (TOS). TOS ontstaat door compressie op je zenuwen en/of bloedvaten. Deze druk ontstaat ofwel in de halsregio ofwel onder het sleutelbeen. In de meeste gevallen zijn het de zenuwbanen (nervi) die voor de klachten in de arm zorgen. Vandaar dat we TOS soms indelen als een nerveuze schouder.
Hoe krijg je het thoracic outlet syndroom?
Een andere reden waarom de term ‘nerveuze schouder’ misschien wel op zijn plaats is, is dat we TOS in de praktijk ook wel al eens zien in een verhaal van algemeen verhoogde spanning. Wanneer je algemeen meer gespannen bent, heb je de neiging om meer oppervlakkig te ademen. Oppervlakkige ademhaling wordt onder andere door de halsspieren verwezenlijkt. Wanneer deze dus overspannen zijn, kunnen ze mogelijk bijdragen aan een verhoogde druk op de zenuwbanen.
Soms zien we TOS ook ontstaan door de anatomie die je meekreeg met je geboorte. Dat kan de positie van je eerste rib zijn of de aanwezigheid van een ‘extra rib’ in de hals. In die gevallen kan een operatie nodig zijn, maar deze situaties zijn eerder uitzonderlijk.
De meest voorkomende oorzaak is ‘simpelweg’ een overbelasting. We zien TOS al eens voorkomen bij bovenhandse sporters, bij wielrenners die lang met de nek in een gespannen positie zitten of bij muzikanten (denk maar aan een violist die het hoofd vaak schuin moet houden of muzikanten met een blaasinstrument die vaak langdurig in een aangehouden positie staan). TOS komt vaker bij vrouwen voor dan bij mannen.
Verder moeten we een historiek van trauma in de schoudernekregio altijd in het achterhoofd houden. Mensen die in het verleden bijvoorbeeld een whiplash of een sleutelbeenbreuk hadden, zouden vatbaarder kunnen zijn om latere TOS-klachten te ontwikkelen.
Hoe weet je dat je het thoracic outlet syndroom hebt?
Wanneer de zenuwen onder compressie komen (eerder in de hals of onder de borstspier) zijn de meest voorkomende symptomen tintelingen in de arm, last of pijn op de schouderneklijn, last of pijn in de arm, pijn op of in de borst en hoofdpijn (achteraan op het hoofd).
Wanneer de klachten eerder ontstaan door druk op de bloedvaten (eerder tussen de rib, het sleutelbeen en de halsspieren) kan de arm gezwollen en verkleurd (bleek of blauwig) zijn, nog steeds tintelingen hebben en is er soms ook pijn in de hand. Hoofd- en nekpijn zijn hier dan vaker afwezig.
Wanneer er vermoeden is van de extra botstructuren kan dit met medische beeldvorming vastgesteld worden, maar in het grootste deel van de situaties is dat dus niet nodig.
Wat kan ik zelf doen?
Terwijl je deze zin leest alvast eens van houding wisselen. Het is stilaan een cliché maar geregeld wisselen van houding doet wonderen voor ons lichaam. Hoewel er bitter weinig sluitend bewijs is dat houdingen in verband staan met klachten, zien we vaak dat aangehouden houdingen bij patiënten last geven. Probeer dus te variëren hoe en waar je werkt.
Indien je gaat slapen met je handen boven je hoofd, kan het handig zijn om deze houding tijdelijk aan te passen. Op die manier provoceer je de betrokken structuren al minder.
Indien je als sporter of muzikant klachten ervaart, kan je je zeker eens laten filmen door je coach/dirigent/vrienden om te kijken of je techniek eventueel een tikkeltje kan bijgestuurd worden. Verder wordt het daar ook belangrijk om eventueel op mogelijke spieronevenwichten te werken. Wanneer de last nog té aanwezig is tijdens je activiteiten, zal je deze tijdelijk moeten minderen. We proberen dit echter steeds zoveel mogelijk te vermijden.
Je kan ook ademhalingsoefeningen uitvoeren. Gecontroleerde ademhalingsoefeningen zorgen voor algemene ontspanning, maar zorgen ook voor verlaagde spanning van de hulpademhalingspieren (scalenusspieren) die op hun beurt dan minder druk gaan geven op de zenuwstructuren.
Wat kan de kinesist doen?
De kine kan jou helpen door te zoeken naar mogelijke oorzaken van je klachten. Heel veel symptomen van thoracic outlet syndrome komen namelijk ook voor bij andere problemen in het bovenste lidmaat.
Afhankelijk van de bijdragende factoren van je TOS kan je kinesist je op verschillende vlakken helpen/ondersteunen. Indien er overspanning is van de hals-, nek- of borstspieren kan de kine deze proberen ontspannen. Dat kan door massage, dry needling, lichte stretching en mobilisatie. Om de effecten hiervan van lange duur te maken, dienen we ook te kijken naar de de reden van die overspanning. Op dat moment komen dan vaak ademhalingsoefeningen en versterking van de schoudernekspieren op het programma.
Bronnen
Levine & Rigby. Healthcare (Basel). 2018 Jun 19;6(2):68.
Hooper et al. J Man Manip Ther. 2010 Jun;18(2):74-83
Hooper et al. J Man Manip Ther. 2010 Jun;18(3):132-138
Rod Whiteley. The Sporting Shoulder. PhysioNetwork.com
Wie is Wouter Verdickt?
Wouter Verdickt studeerde in 2014 af als kinesitherapeut aan de KU Leuven. Hij combineerde zijn eerste jaren als therapeut met coaching in de zwemwereld. Nadat hij in andere praktijken werkte, richtte hij in 2017 richtte hij Bodypoint op. Bodypoint is een zorgpraktijk in Londerzeel waar verschillende disciplines mekaar ontmoeten.
De laatste jaren legde hij zich meer en meer toe op de schouderrevalidaties waar hij streeft om de complexiteit van de schouder zo eenvoudig mogelijk tot bij de patiënten te krijgen. Sinds 2023 geeft hij les aan de bachelorstudenten van de KU Leuven waar hij de praktijklessen van het bovenste lidmaat en nek mee voor zijn rekening neemt.
Wanneer je hem niet in de praktijk vindt, kan je Wouter terugvinden met loopschoenen of in de Crossfit.