Bruxisme: Voor tandenknarsen of -klemmen naar de kinesitherapeut?
door Emy Van Rode – Kinesist
Bruxisme: Voor tandenknarsen of -klemmen naar de kinesitherapeut?
Kaakklemmen of tandenknarsen is een veelvoorkomend gedrag dat vervelend kan zijn voor de patiënt (of de familieleden) en kan leiden tot pijn en kaakgewrichtsproblemen. Waar loopt het fout en wanneer kan een kinesitherapeut hulp bieden?
De term die we in de praktijk gebruiken voor dit gedrag is ‘Bruxisme’. Bij bruxisme is er sprake van herhaaldelijke kaakspieractiviteit of ‘parafuncties’ zoals klemmen, knarsen, opspannen en stotende bewegingen van de onderkaak. Deze activiteit gebeurt zowel met als zonder tandcontact en kan zowel tijdens de slaap als tijdens de wakkertijd. Bruxisme is géén ziekte, maar is wel een verstoring van het gedrag en activiteit van de kaak die op termijn pijn en/of functionele problemen van het kaakgewricht en omliggende spieren kan geven. Het ontstaan van bruxisme is heel complex en nog niet helemaal gekend. De factoren die meespelen zijn o.a. genetische aanleg, alcohol- en/of tabakgebruik, medicatiegebruik, psychosociale factoren (stress, angsten, depressie, vermoeidheid…), systeemaandoeningen (neurologisch, psychisch,…).
We maken een onderscheid tussen twee soorten bruxisme
- Slaap bruxisme: Kaakspieractiviteit tijdens de slaap (knarsen, klemmen, klapperen,…). Slaap bruxisme kan ontstaan samen met een slaapstoornis (Insomnia, hypersomnieën, chronisch obstructief slaapapneu) en/of als resultaat van veranderingen in het centraal zenuwstelsel door bijvoorbeeld chronische stress en hypersensitiviteit van het centraal zenuwstelsel.
- Waak bruxisme: Klemgedrag overdag tijdens de wakkertijd dat zich uit als parafuncties en afwijkend mondgedrag. We verstaan hieronder alle mondbewegingen die niet functioneel. Voorbeelden hiervan zijn: Nagelbijten, wang- en/of lipbijten, tongduwen, kauwgomgebruik, roken.
Bruxisme herkennen
- Historiek, familieleden geven aan dat de persoon knarst of klemt tijdens de slaap
- Slijtage van het gebit
- Sterk ontwikkelde kaakspieren
- Vermoeidheid en pijn in de kaakspieren
- Tandimpressies in de tong, gekartelde tong
- Litteken, wit lijntje op het wangslijmvlies
- Kan gepaard gaan met verminderde slaapkwaliteit: licht slapen, hevig dromen, vaak wakker worden
Mogelijke gevolgen
Zoals reeds beschreven is Bruxisme op zichzelf geen ziekte of aandoening. Echter, wanneer er sprake is van bruxisme die al enige tijd aanwezig, kan het wel verschillende problemen in de hand werken zoals onder andere;
- Kaakgewrichtspijn en dysfunctie: klikkende kaak, beperkte mondopening, pijn en vermoeidheid van de kaakspieren
- Mondgezondheidsproblemen (tandvlees, slijmvlies,…)
- Gebitsslijtage en complicaties bij tandprotheses.
- Hoofdpijn (bij slaap bruxisme eerder in de ochtend bij het ontwaken, bij waak bruxisme ook overdag).
Hoe bruxisme aanpakken?
Kinesitherapie
Men komt meestal niet met de diagnose bruxisme bij de kinesitherapeut, maar eerder met de pijnlijke gevolgen ervan. Pijnklachten en dysfuncties ter hoogte van het kaakgewricht zijn in de praktijk de meest voorkomende diagnoses gerelateerd aan bruxisme. In andere gevallen kan de huisarts, tandarts, MKA chirug/stomatoloog of logopedist aangeven dat er tekenen zijn van klemgedrag en word je via hen doorverwezen. De huisarts, tandarts en MKA chirurg kunnen hiervoor kinesitherapie voorschrijven.
De doelen van de kinesitherapeutische behandeling zijn: Pijndemping, kaakspanning verminderen, de mobiliteit van de kaak verbeteren, oefeningen om de kaak te ontspannen.
Het belangrijkste deel van de behandeling is advies en uitleg geven over bruxisme of klemgedrag en de actieve rol van de patiënt in dit verhaal.
Tips:
- Bewustwording: Probeer te herkennen in welke situaties het klemgdrag optreedt. Wij moedigen het gebruik van post-its aan om je bewust te worden van je kaakspanning.
- Probeer zelf de kaak regelmatig te bewegen en te ontspannen: Gekke bekken, kaken bollen, kaak proberen ontspannen
- Ademhalingsoefeningen: Door een paar keer goed in en uit te ademen kan je een tijdelijke ontspanning van je kaakspieren verkrijgen
- Kauwgumgebruik, roken, nagelbijten zijn negatieve gedragingen die het probleem kunnen erger maken.
- Een goede slaaphygiëne bij slaap bruxisme: hier kan je wat meer over lezen in de blog over slaap.
- Mentaal welzijn! Praat over je stress, angsten, depressieve gevoelens
Opbeetplaat of knarsplaat
Tandartsen of MKA specialisten zullen in geval van bruxisme en pijn voorstellen om een opbeetplaat te maken. Dit is een apparaat dat je op het gebit klikt. Er bestaan verschillende soorten bitjes die bestemd zijn voor een specifiek doel zoals bijvoorbeeld om slijtage van de tanden tegen te gaan, de spanning van de kaakspieren te verminderen of om de kaakpositie te beïnvloeden bij slaap apneu.
Wanneer is een opbeetplaat aangewezen?
- Bij nachtelijke en ochtendpijn
- Als er duidelijk bruxisme aanwezig is
- Bij slijtage van het gebit
- Onvoldoende effect bij andere therapieën zoals kinesitherapie, medicatie,…
CBT – Cognitieve gedragstherapie
Het is gebleken dat psychosociale klachten een onderhoudende factor kunnen zijn van bruxisme. Om die factor aan te pakken kan het interessant zijn om een samenwerking met een psychotherapeut in te roepen. Hier wordt de focus gelegd op het aanpakken van stressfactoren, het toepassen van relaxatietherapie en het ondersteunen van levensstijlveranderingen.
Wie is Emy Van Rode?
Emy Van Rode studeerde in 2014 af als kinesitherapeute aan de Vrije Universiteit Brussel. Ze volgde nog een bijkomende postgraduaatopleiding Manuele therapie aan de Universiteit Gent. Sinds enkele jaren ben is Emy geboeid geraakt door de complexiteit van aandoeningen gerelateerd aan het hoofd en de hals. In deze specialisatie verdiepte ze zich de afgelopen jaren meer en meer. Sinds 2021 is Emy een van de kinesisten in Londerzeel bij Bodypoint.